قراردادهای آتی

میانگین بازگشت سود بیت کوین

معرفی آتی

قرارداد آتي قراردادي است كه فروشنده بر اساس آن متعهد می شود در سررسيد معين، مقدار معيني از كالاي مشخص را به قيمتي كه الان تعيين می كنند، بفروشد و در مقابل طرف ديگرقرارداد متعهد می شود آن كالا را با آن مشخصات، خريداري كند در این قراردادها، براي جلوگيري از امتناع طرفين از انجام قرارداد، طرفين به صورت شرط ضمن عقد متعهد می شوند مبلغي را به عنوان وجه تضمين نزد اتاق پاياپاي بگذارند و متعهدمی شوند متناسب با تغيیرات قيمت آتي، وجه تضمين را تعديل كنند و اتاق پاياپاي بورس کالا از طرف آنان وكالت دارد متناسب با تغييرات، بخشي از وجه تضمين هر يک از طرفين را به عنوان اباحه تصرف در اختيار طرف دیگر معامله قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سر رسيد با هم تسويه كنند

با توجه به اينکه اولين معاملات قراردادهاي آتي در دنيا به صورت استاندارد در بور سهاي کالايي انجام شده است در کشور ما نيزمعاملات اولين قرارداد آتي در بورس کالاي ايران با راه اندازي قرارداد آتي بر روي شمش طلاي يک اونسي که در سال1387مورد پذيرش قرار گرفته بود آغاز شد اما با راه اندازی قراردادهای آتی بر روی سکه طلای بهارآزادی و آغاز معاملات آن هم اکنون تقریبا تمام معاملات آتی بورس کالا به قراردادهای سکه طلای بهارآزادی اختصاص پیدا کرده است که روز به روز نیز بر متقاضیان حضور در این بازار افزوده می شود نگاهی به آمار معاملات قراردادهای آتی در بورس کالای ایران نشان می هد طی مدتی که از راه اندازی این قراردادها می گذرد، حجم و ارزش این معاملات هر سال نسبت به سال قبل افزایش بسیار چشمگیری راتجربه کرده است

انواع اوراق مشتقه بورس کالا

قراردادهای سلف (Forwards)

قراردادی است که به موجب آن دو طرف متعهد می شوند در یک تاریخ مشخص و قیمت مشخص کالا­یی با کیفیت مشخص را که بر اساس توافق طرفین تعیین خواهد شد را مبادله کنند در این قرارداد هم پیش شرط این است که تفاوت دیدگاه نسبت به قیمت آینده برای خریدار و فروشنده وجود داشته باشد بر اساس قرارداد سلف تمامی مبلغ بایستی قبلاپرداخت و کالا در سررسید تحویل شود بدین ترتیب در معاملات غالبا با پول نقد رد و بدل می شود یا اسنادی که معادل پول نقد به شمار می آیند یکی از دارایی هایی که معامله سلف آن ها بسیار متداول است نفت خام است

قراردادهای آتی (Futures Contracts)

قراردادی است که در آن دوطرف تعهد می‌کنند که در یک تاریخ مشخص(تعیین شده طبق ضوابط رسمی بورس) و با یک قیمت مشخص (تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی بورس) یک کالا با کیفیت مشخص(تعیین شده قراردادهای آتی طبق ضوابط بازار رسمی بورس) را مبادله کنند در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند خریدار معمولاً نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید این قراردادها در بازارهای رسمی یا بورس انجام می‌گیرند و به نوعی نوسان‌های شدید قیمت کالا در آینده را کاهش می‌دهند در این نوع قرارداد، پول، کالای مورد معامله تا زمان تحویل پرداخت نمی‌شود ولی هر دوطرف معامله برای حسن انجام معامله هنگام عقد قرارداد، ودیعه‌ای به اتاق پایاپای به‌عنوان وجه تضمین حسن انجام قرارداد می‌سپارند برخی از قراردادهای آتی، قابل معامله و واگذاری به دیگران در بورس (بازار دست دوم) هستند لذا این نوع قراردادها به‌عنوان ابزارهای سفته بازی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند

قراردادهای اختیار معامله (Options)

قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار قرارداد، حق(نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد براساس این قرارداد، دو طرف قراردادهای آتی توافق می‌کنند که در آینده معامله‌ای انجام دهند در این معامله خریدار “اختیار معامله”، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخص با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست می‌آورد از طرف دیگر، فروشنده قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، براساس مفاد قرارداد، آماده فروش دارایی مذکور است چنان‌که از تعریف قرارداد اختیار معامله پیداست، دارنده قرارداد(خریدار) در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد و در صورت صرف‌نظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست می‌دهد از طرف دیگر فروشنده در صورت تمایل خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است

قراردادهای معاوضه (Swaps)

قراردادی است که در آن دوطرف متعهد هستند که برای مدت مشخص(توافقی است)، دو دارایی یا منافع حاصله از دو دارایی را با کیفیت مشخص(توافقی است) به نسبت تعیین شده، معاوضه کنند پس از سررسید قرارداد دو دارایی یا منافع این دو دارایی به صاحبان اولیه آنها برمی‌گردد این دارایی‌ها می‌توانند فیزیکی مثل گندم، طلا، نفت، چوب و یا مالی مثل اوراق قرضه، مشارکت، وام‌و باشند در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند این قرارداد به‌صورت غیررسمی(خارج از بورس) انجام می‌گیرد

مزایای قراردادهای مشتقه

امكان خريد و يا فروش استقراضي دارايي

تضمين معاملات توسط اتاق پاياپاي بورس

اصطلاحات قراردادهای مشتقه

وجه تضمین اولیه

سرمایه‌گذارانی که قصد خرید یا فروش قرارداد آتی را دارند ابتدا باید مبلغی را به عنوان ضمانت نزد کارگزار بورس بگذارند که به حساب وجه تضمین معروف است که متناسب با تغییر ارزش قراردادهای آتی، حساب هر یک از طرفین تعدیل می‌شود میزان این وجه را بورس تعیین می‌کند، لیکن کارگزاران بورس می‌توانند با توجه به میزان اعتبار مالی سرمایه‌گذار، سطح این وجه تضمین را تغییر دهند هدف اصلی این امر، حداقل کردن ریسک نکول قرارداد است

حداقل وجه تضمین

نسبتی از وجه تضمین اولیه است که کاهش موجودی حساب عملیاتی کارگزار به کمتر از این نسبت، منجر به صدور اخطاریه افزایش وجه تضمین می‌شود هرگاه مانده حساب وجه تضمین از حداقل وجه تضمین ثابت کمتر شود، بلافاصله بورس اقدام به تقاضای وجه تضمین خواهد کرد

حداقل وجه تضمین

نسبتی از وجه تضمین اولیه است که کاهش موجودی حساب عملیاتی کارگزار به کمتر از این نسبت، منجر به صدور اخطاریه افزایش وجه تضمین می‌شود هرگاه مانده حساب وجه تضمین از حداقل وجه تضمین ثابت کمتر شود، بلافاصله بورس اقدام به تقاضای وجه تضمین خواهد کرد

قراردادهای آتی

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اقتصاد مالی دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشیار دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس

3 دانشیار پژوهشکده فرهنگ و اندیشه قراردادهای آتی اسلامی

4 استادیار دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

چکیده

اوراق مشتقه مالی، ابزارهای جدیدی هستند که در یک اقتصاد مدرن برای پوشش ریسک، سرمایه‌گذاری و آربیتراژ بکار می‌روند. گرچه از واژه اوراق مشتقه، چیزی که به ذهن خطور می‌کند، قرارداد آتی یا اختیار معامله سهام است، اما تمرکز اصلی بازار سرمایه در دنیا بر اوراق مشتقه‌ شاخص‌ است. باوجود مزایایی که معاملات قرارداد آتی و اختیار معامله شاخص دارد، چون شاخص فاقد مالیت است، به لحاظ شرعی نمی‌تواند مورد معامله قرار گیرد. به همین جهت امکان راه‌اندازی معاملات این ابزارها در بورس ایران فراهم نیست. هدف این تحقیق، طراحی الگوی قرارداد آتی و اختیار معامله سبد سهام، به‌منظور دستیابی به کارکردهای آتی و اختیار معامله‌ی شاخص است. سبدی که مبنای قرارداد آتی و اختیار معامله قرار می‌گیرد (سبد سهام پایه)، علاوه‌بر دارا بودن ویژگی‌هایی چون مالیت، قابلیت تسلیم و در نتیجه مشروعیت، به‌گونه‌ای است که راه‌اندازی قرارداد مشتقه بر مبنای آن، کارکردهای آتی و اختیار معامله‌ شاخص را به دست می‌دهد. بر این اساس آتی سبد سهام، قراردادی است که فروشنده تعهد می‌کند در سررسید تعیین ‌شده، سبد پایه (کسری از سبد معیار) را به قیمتی که در زمان انعقاد قرارداد تعیین می‌شود، بفروشد و در مقابل خریدار متعهد می‌شود آن سبد پایه را در تاریخ سررسید خریداری کند و اختیار معامله سبد سهام، قراردادی است بین خریدار و فروشنده که حق، نه الزام، خرید یا فروش سبد پایه را تا زمان انقضای اختیار معامله و به قیمت مورد توافق، به خریدار می‌دهد

کلیدواژه‌ها

• اوراق مشتقه
• آتی شاخص
• اختیار معامله شاخص
• آتی سبد سهام
• اختیار معامله سبد سهام

20.1001.1.22518290.1395.5.2.1.3

عنوان مقاله [English]

A Sharia Compliant Solution for Launching Index Derivatives in Tehran Stock Exchange

نویسندگان [English]

• Mehran Mohammadi 1
• Reza Najarzadeh 2
• Sayyed Abbas Moosavian 3
• Ali Salehabadi 4

1 PhD student in Financial Economics, Tarbiat Modares University

2 Associate Professor, Faculty of Management and Economics, Tarbiat Modares University

3 Associate Professor of the Institute of Islamic Culture and Thought

4 Assistant Professor, Faculty of Islamic Studies and Management, Imam Sadiq University

چکیده [English]

Financial derivatives are new instruments through which hedging, investment and arbitrage are done in a modern economy. Although the word 'derivative'primarily reminds us of options and futures, the major focus of the equity derivatives industry worldwide is on index derivatives. Launching index options and index futures in Tehran Stock Exchange, not only increases financial market depth and financial instrument variety, but also provides investors with instruments to hedge their portfolios and helps foreign investor attractions. Also, these financial instruments enhance the information about future prices and thus help market participants to improve their planning for future. However, there is no Sharia compliant solution for index derivatives yet. This paper introduces stock portfolio futures and options. At the beginning of the contract, this portfolio and its combination are clear and physically deliverable. So, stock portfolio futures is a financial contract obligating the buyer to purchase the underlying portfolio of stocks at a predetermined future date and price and the seller to sell this portfolio. Besides, stock portfolio options are a privilege sold by one party to another, that gives the buyer the right, but not the obligation, to buy (call) or sell (put) a portfolio of stocks at an agreed-upon price within a certain period or on a specific date. The described portfolio is so designed to track the underlying index; thus, all functions of index derivatives may be achieved by launching stock portfolio futures and options.

کلیدواژه‌ها [English]

• Index Derivatives
• Index Futures
• Index Options
• Stock Portfolio Futures
• Stock Portfolio Options

حسین‌زاده، جواد (1393)، «وضعیت حقوقی ابزارهای مشتقه شاخص سهام»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره 40، صص 207-231.

زنگو ابراهیم، لوسی یامو (1388)، «بررسی فقهی معاملات آتی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، قم: جامعه المصطفی(ص) العالمیه.

صالح‌آبادی، علی (1381)، «امکان‌سنجی راه‌اندازی بازار آتی سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).

ظهوری زنگنه، علی (1386)، «بررسی کاربرد قراردادهای آتی شاخص سهام در بازار بورس اوراق بهادار»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه صنعتی شریف.

عبدالحمید الرضوان، سمیر (1417ق)، اسواق الاوراق المالیه، قاهره: المعهد العالمی للفکر الاسلامی، الطبعه الاولی.

علویان خلیل‌آباد، زهرا و مصطفی رجائی‌پور (1390)، «اوراق اختیار معامله در بورس و نظر فقه امامیه»، فقه و تاریخ تمدن، شماره 29، صص 113-136.

فطانت، محمد و ابراهیم آقاپور (1380)، اوراق اختیار معامله، تهران: مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی، چاپ اول.

کاتوزیان، ناصر (1376- الف)، حقوق مدنی، معاملات معوض و عقود تملیکی، تهران:
شرکت سهامی انتشار، چاپ سوم.

کشتکاری، معصومه و حمیدرضا علومی یزدی (1392)، «ساختار و چالش‌های حقوقی قرارداد اختیار معامله»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره 8، صص 123-148.

معصومی‌نیا، غلامعلی (1389)، ابزارهای مشتقه: بررسی فقهی و اقتصادی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.

یحیی‌زاده، محمود و محمد حسن‌نژاد (1385)، «امکان‌سنجی به‌کارگیری اختیار معامله در بازار سرمایه ایران»، پیام مدیریت، شماره 17 و 18، صص 85-108.

Arditti, Fred D. (1996), Derivatives: A Comprehensive Resource for Options, Futures, Interest Rate Swaps and Mortgage Securities, USA: Harvard Business School Press.

Cuthbertson K. & nitzche (2000), Financial Engineering- Derivatives and Risk Management, john wiley & sons ltd.

Lusy F. Ackert & Yisong S. Tian (2001), "Efficiency in Index options markets and trading in stock baskets", Journal of Banking & Finance, volume25, Issue9, pp. 1607-1641.

آیا رابطه‌ای میان انقضای قراردادهای آتی و قیمت ارزهای بازار وجود دارد؟

بله! در طول تاریخ بیت کوین ثابت شده است که قبل از انقضای قراردادهای آتی، به طور میانگین شاهد کاهش ۲ درصدی قیمت این رمزارز هستیم. اگرچه این کاهش قیمت عمدتا مربوط به سرمایه‌گذاران بزرگ سازمانی است که در این مقطع به خرید و فروش بیت کوین می‌پردازند، اما ماجرا پیچیده‌تر از این موضوع است. در این مقاله به بررسی رابطه میان تاریخ انقضای قراردادهای آتی قراردادهای آتی و قیمت بیت کوین در سطوح گسترده می‌پردازیم.

چه زمانی قراردادهای آتی بیت کوین پایان می‌یابند؟

در این مقاله به بررسی بورس کالای شیکاگو (CME) می‌پردازیم. CME یکی از اولین صرافی‌هایی است که قراردادهای آتی بیت کوین را ارائه کرده است. بورس کالای شیکاگو بیشترین حجم معاملات قراردادهای فیوچرز را در اختیار دارد. در این صرافی، هر قرارداد شامل ۵ بیت کوین است و حداکثر وضعیت معاملاتی روی ۴۰۰۰ قرارداد یا ۲۰,۰۰۰ بیت کوین تعیین شده است. قراردادهای آتی در این صرافی‌ در روز جمعه هر ماه در ساعت ۱۶ به وقت لندن (۱۹:۳۰ به وقت ایران) منقضی می‌شود. از آنجایی که قراردادهای آتی از دسته قراردادهای اوراق مشتقه هستند، این نکته قابل ذکر است که این نوع قراردادها نقدی به‌حساب می‌آیند.

رول اور (Roll Over) قراردادهای آتی چیست؟

نکته بسیار مهمی که در خصوص قراردادهای آتی باید بدانیم، مفهوم رول اور (Roll Over) است. رول اور به زمانی می‌گویند که معامله‌گر با وجود منقضی‌شدن قراردادهایشان، تمایل به حفظ آن دارند. بدین منظور، معامله‌گران معمولا قرارداد قدیمی خود را می‌فروشند و قرارداد جدیدی با قیمت قرارداد قبلی می‌خرند. این موضوع به معامله‌گران کمک می‌کند که وضعیت معاملاتی خود را حفظ کنند.

در مورد بیت کوین، معامله‌گران می‌توانند قراردادهای آتی دائمی داشته باشند که هرگز منقضی نمی‌شوند. قراردادهای آتی دائمی تضمین می‌کند که وضعیت معاملاتی معامله‌گران هم‌چنان باز باقی می‌ماند؛ حتی اگر دارندگان قراردادهای آتی سنتی، مجبور به بستن قراردادهای خود باشند. هنگامی که قراردادهای آتی تسویه می‌شوند، رول اور نیز بر قیمت بیت کوین تاثیرگذار است.

تسویه قراردادهای آتی و تاثیر آن بر دارایی مذکور

تحقیقات بسیار زیادی در ادبیات مالی سنتی در زمینه تاثیر تسویه قرارداهای آتی بر دارایی مرتبط انجام شده است. گزارش‌های متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد قیمت سهام دارایی مورد نظر در این شرایط چه تغییری می‌کند. تحقیقی که روی تحلیل روزانه دارایی‌های معامله‌شده در بازار بورس ورشو لهستان انجام شده است، صراحتا نشان می‌دهد میزان سود در روزهای انقضای قراردادهای آتی، افزایش چشم‌گیری می‌یابد.

میزان سود در روزهای انقضای قراردادهای آتی

شناخت و آگاهی از این پدیده در بازارهای مالی سنتی به دلیل حجم معاملات سرمایه‌گذاران سازمانی، تقریبا آسان است. در بازار رمزارزها نیز سرمایه‌گذاران قراردادهای آتی سازمانی که در این صنعت به آنها نهنگ گفته می‌شود، می‌توانند روش‌های مختلفی را به کار بگیرند که بر قیمت بیت کوین در تاریخ تسویه قراردادهای آتی تاثیرگذار باشند.

• اولین استراتژی محتمل، خرید بیت کوین و فروش قراردادهای آتی است. این موضوع به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند در صورتی که یکی از وضعیت‌های معاملاتی با ضرر مواجه شد، سرمایه‌گذاران هم‌چنان در سود باقی بمانند. برای مثال، اگر قیمت بیت کوین افزایش یابد، سرمایه‌گذاران می‌توانند وضعیت خرید استقراضی خود را ببندند و سود کسب کنند. در مقابل، اگر قیمت بیت کوین کاهش یابد، سرمایه‌گذاران می‌توانند وضعیت فروش استقراضی خود را ببندند و هم‌چنان در سود باقی بمانند؛ هرچند وضعیت خرید استقراضی آنها سودآور نمی‌شود.

• استراتژی دیگر، خرید بیت کوین و فروش آن قبل از تاریخ تسویه و کاهش قیمت است. اگر این اقدام بر اساس یک استراتژی مناسب انجام شود، سرمایه‌گذاران می‌توانند قراردادهای آتی خود را بفروشند و سود کسب کنند. بدین منظور، سرمایه‌گذاران باید وضعیت معاملاتی چشم‌گیری در بازار داشته باشند و باید معامله خود را در یکی از صرافی‌هایی انجام دهند که قیمت تسویه آنها مورد رصد قرار می‌گیرد.

از آنجایی که قیمت بیت کوین بر حسب دلار است، معامله‌گران به آسانی می‌توانند وضعیت قرارداد آتی خود را به نفع خود دستکاری کنند.

در حالی که بررسی بلاک چین و قرارداد و تعیین مبدا و مقصد سرمایه دشوار است؛ زیرا تمام این فرایندها از طریق آدرس‌های قرارداد رخ می‌دهد، تعیین سرمایه‌گذارانی که به دستکاری قیمت می‌پردازند نیز دشوار است. با این حال، این اتفاقی است که در گذشته و در حال حاضر نیز رخ داده است. در واقع، با نزدیک شدن به تاریخ انقضای قراردادهای آتی، حجم معاملات دارایی موردنظر اغلب اوقات افزایش می‌یابد.

در تحلیل Arcane Crypto در خصوص میانگین بازگشت سود بیت کوین در ماه ژانویه ۲۰۱۸ تا آگوست ۲۰۱۹ (دی ۹۶ تا مرداد ۹۸)، مشخص شده است که قبل از تاریخ انقضای قراردادهای آتی CME، میانگین بازگشت سود بیت کوین منفی ۲.۲ درصد است.

میانگین بازگشت سود بیت کوین

در واقع، این اطلاعات مشخص می‌کند که تقریبا نیمی از ۶۰۸ روزی که مورد تحلیل قرار گرفته، میانگین بازگشت سود مثبت بوده است. در نتیجه، میانگین بازگشت سود تقریبا مثبت ۵۰ و منفی ۵۰ درصد بود. هرچند، طبق این گزارش، درست قبل از تاریخ انقضا، نکته کاملا متفاوتی در بازگشت سود دارایی مشاهده شده است. تقریبا ۷۵ درصد مواقع، بازگشت سود منفی بوده است.

میانگین بازگشت سود بیت کوین قبل از تاریخ انقضای قراردادهای آتی CME

اگر فکر می‌کنید که این اطلاعات قدیمی هستند و ممکن است شرایط از آن زمان تاکنون تغییر کرده باشد، باید بگوییم، اینطور نیست. در کل سال ۲۰۲۱ به ویژه در پایان قراردادهای آتی بیت کوین CME یا یک روز قبل از آن، بازگشت سود بیت کوین منفی بوده است. در ادامه به بررسی تاریخ انقضای قراردادهای آتی در ۲۹ ژانویه می‌پردازیم.

تاثیر تاریخ انقضای قراردادهای آتی بر قیمت بیت کوین

این تاریخ، روز انقضای قراردادهای آتی بیت کوین بود. اگرچه قیمت بیت کوین تقریبا ثابت باقی ماند، اما در این روز شاهد افزایش شدید حجم معاملات بودیم که پس از گذشت این روز با کاهش ناگهانی و شدید همراه شد.

سخن پایانی

اگرچه اظهار نظر درباره کاهش شدید قیمت بیت کوین در روزهای انقضای قراردادهای آتی آن دشوار است؛ اما نشانه‌هایی از این موضوع وجود دارد که در این روزها، نوسان چشم‌گیری در بازار به‌وجود می‌آید. بعضی از افراد به این موضوع «دستکاری واضح» می‌گویند. اگرچه این اصطلاح بسیار تند و اغراق‌آمیز است، زیرا هنوز از آن مطمئن نیستیم؛ اما قطعا نکته‌ای وجود دارد که معامله‌گران درباره آن احتیاط به خرج می‌دهند.

اکنون با توجه به عرضه ETF قراردادهای آتی بیت کوین، شاهد افزایش علاقه در بازار اوراق مشتقه رمزارزها هستیم.

بررسی تحلیلی قراردادهای آتی در بورس اوراق بهادار

سومین کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در مدیریت ، اقتصاد و علوم انسانی

خرید و دانلود فایل مقاله

با استفاده از پرداخت اینترنتی بسیار سریع و ساده می توانید اصل این مقاله را که دارای 12 صفحه است به صورت فایل PDF در اختیار داشته باشید.

مشخصات نویسندگان مقاله بررسی تحلیلی قراردادهای آتی در بورس اوراق بهادار

چکیده مقاله :

قرارداد آتی یا فیوچر قراردادی است که در آن خریدار و فروشنده توافق می کنند، مقدار معینی از کالای مشخص را با کیفیت مشخص، قیمت معلوم، در زمان و مکان مشخص معامله کنند. یک قرارداد آتی برای یک درجه، مقدار، ماه تحویل و قیمت معین منعقد می گردد. مفهوم وجه تضمین قرارداد آتی نیز این است که برای جلوگیری از امتناع طرفین از اجرای قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می شوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد میشوند متناسب با تغییرات قیمتی آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در قراردادهای آتی اختیار دیگری قرار دهد. تثبیت قیمت فروش مورد نظر خود را برای زمان آینده برای فروشنده، دریافت میزان کالای مورد نظر خود در ماه مورد نظر با قیمت تثبیت شده برای مصرف کننده و کسب سود از نوسانات قیمت قرارداد آتی یا خرید و فروش قرارداد آتی برای دلالان از مهم ترین فواید قراردادهای آتی است. سود یا زیان در قرارداد آتی در هر روز بر اساس نرخ مبادله کالا در تالار بورس محاسبه و به حساب هر فرد تعلق می گیرد. در مورد تفاوت پیمان آتى و قرارداد آتى باید بگوییم اگرچه از لحاظ محتواى کلى شبیه به هم هستند ولی اگر ما قرارداد آتى را استاندارد کنیم نوع دیگرى از ابزار مشتقه را خواهیم داشت که پیمان آتى مىنامند. در قرارداد آتى، ثمن و مبیع، هر دو ، مؤجل مىباشند که در فقه عامه به آن بیع کالى به کالى و در فقه امامیه بیع دین به دین گفته مىشود. اما با تفاسیر آورده شده به این منظور دست می یابیم که صدق عنوان بیع کالى به کالى بر معاملات آتى بعید قراردادهای آتی قراردادهای آتی به نظر مىرسد زیرا، در این معاملات نه ثمن و نه مبیع در زمان انجام معامله دین نبوده بلکه با انعقاد قرارداد آتى دین به وجود مىآید. برخى نیز غررى بودن این معاملات را به عنوان یکى از دلایل بطلاناین معاملات مطرح نموهاند، این در حالى است که در قراردادهاى آتى خصوصیات کالا )مبیع( تماما در قرارداد ثبت شده و قیمت نیز با توافق طرفین تعیین مىشود، بنابراین هیچگونه غررى وجود ندارد. بنابراین با توجه با توجه به احل الله البیع و أوفو بالعقود و ماده ۱۰ قانون مدنی می توانیم بر صحت معاملات آتی حکم مىنماییم

کلیدواژه ها:

کد مقاله /لینک ثابت به این مقاله

کد یکتای اختصاصی (COI) این مقاله در پایگاه سیویلیکا ICMEH03_251 میباشد و برای لینک دهی به این مقاله می توانید از لینک زیر استفاده نمایید. این لینک همیشه ثابت است و به عنوان سند ثبت مقاله در مرجع سیویلیکا مورد استفاده قرار میگیرد:

نحوه استناد به مقاله :

در صورتی که می خواهید در اثر پژوهشی خود به این مقاله ارجاع دهید، به سادگی می توانید از عبارت زیر در بخش منابع قراردادهای آتی و مراجع استفاده نمایید:

صابری نسب، محسن،1395،بررسی تحلیلی قراردادهای آتی در بورس اوراق بهادار،سومین کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در مدیریت ، اقتصاد و علوم انسانی،https://civilica.com/doc/549587

در داخل متن نیز هر جا که به عبارت و یا دستاوردی از این مقاله قراردادهای آتی اشاره شود پس از ذکر مطلب، در داخل پارانتز، مشخصات زیر نوشته می شود.
برای بار اول: ( 1395، صابری نسب، محسن؛ )
برای بار دوم به بعد: ( 1395، صابری نسب؛ )
برای آشنایی کامل با نحوه مرجع نویسی لطفا بخش راهنمای سیویلیکا (مرجع دهی) را ملاحظه نمایید.

مراجع و منابع این مقاله :

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :

• امامی، حقوق مدنی، ج 1، چ 31، تهران، کتابفروشی اسلامیه .
• جانخانی، علی و علی پارسائیان _ مدیریت سرمایه‌گذاری و ارزیابی .
• جعفری لنگرودی، محمد جعفر، مسبوط در ترمینولوژی حقوق، ج 2، .
• جونز، چارلز پی، مدیریت سرمایه‌گذاری، ترجمه‌ی رضا تهرانی و عسگر .
• حر العاملی، الشیخ محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، چ 17 .
• شهدایی، سید محمد علی، ارزش‌گذاری سهام بر مبنای P/E، تهران، .
• صفائی‌نژاد، فتحیان _ بررسی تاثیر تغیرات اجتماعی فرهنگی بر بازدهی .
• عدلی، ابوالفضل، اصول تشکیل بورس در ایران _ چاپ دهم، .
• نعمتی، محمد، «قرارداد آتی‌ها در اقتصاد اسلامی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد .

مدیریت اطلاعات پژوهشی

اطلاعات استنادی این مقاله را به نرم افزارهای مدیریت اطلاعات علمی و استنادی ارسال نمایید و در تحقیقات خود از آن استفاده نمایید.

قراردادهای آتی

در مطلب قبلی، انواع ابزارهای مشتقه که جزئی از ابزارهای مهندسی مالی بودند، توضیح داده شد. در این مطلب، جزئیات ساز و کار بازارهای آتی، مانند مشخصات قراردادها توضیح داده می‌شود.

بستن موضع معاملاتی در قراردادهای آتی
قرارداد آتی توافق نامه‌ای مبتنی بر خرید یا فروش دارایی پایه با قیمت مشخص و در زمان معینی در آینده است. بیشتر قراردادهای آتی منجر به تحویل فیزیکی کالا نمی‌شوند به این علت که سرمایه‌گذاران قبل از فرارسیدن زمان تحویل کالا، موضع معاملاتی خود را می‌بندند. بستن موضع معاملاتی به معنای ورود در یک معاملۀ جدید و اتخاذ موضع معاملاتی عکس حالت قبلی است. به عنوان مثال، سرمایه‌گذاری که با استفاده از قرارداد آتی وارد معاملۀ خرید زعفران به تحویل ماه آبان شده است، می‌تواند موضع معاملاتی خود را در شهریور تغییر داده و به فروش زعفران به تحویل آبان اقدام نماید. مجموع سود و زیان نیز به وسیلۀ تغییرات ایجاد شده در قیمت آتی دارایی تا شهریور محاسبه می‌شود.

مشخصات قرارداد آتی
هنگام انعقاد یک قرارداد آتی، بورس باید جزئیات توافق‌نامه بین دو طرف، مخصوصاً نوع دارایی، اندازۀ قرارداد، مکان تحویل و زمان تحویل را دقیقاً مشخص نماید که در ادامه به تشریح هر کدام پرداخته می‌شود.
دارایی پایه: در صورتی که دارایی مورد نظر در قرارداد، کالا باشد، لازم است که شرایط قابل قبول چون کمیت و کیفیت دارایی موضوع قرارداد از پیش توسط بورس تعیین شود. در مورد دارایی‌های مالی که موضوع قراردادهای آتی قرار می‌گیرند، معمولاً نیازی به تعیین ویژگی‌ها و مشخصات نیست.
اندازۀ قرارداد : اندازۀ قرارداد را حجم دارایی که طی قرارداد باید تحویل داده شود، مشخص می‌کند. به عبارت دیگر، مقدار استاندارد شدۀ دارایی پایه را به اصطلاح «اندازۀ قرارداد» می‌گویند.
ماه‌های تحویل: بورس باید دورۀ دقیق زمان تحویل کالا را مشخص سازد. ماه‌های تحویل از یک قرارداد به یک قرارداد دیگر متفاوت است. این ماه‌ها توسط بورس با توجه به نیازهای معامله‌گران تعیین می‌شود. بورس زمان شروع و آخرین روز انجام معامله برای هر قرارداد آتی خاص را تعیین می‌کند.
محدودیت‌های تغییرات قیمت: بورس‌ها در بسیاری از موارد محدودۀ تغییرات روزانۀ قیمت را نیز تعیین می‌کنند، تا مانع نوسانات شدید قیمت‌ها شوند. هدف از این محدودیت‌ها، جلوگیری از تأثیر بیش از حد سفته‌بازان بر بازار است.

تحویل
تسویۀ فیزیکی: تسویۀ نهایی قرارداد آتی از طریق انتقال دارایی پایۀ اعلامی توسط بورس و پرداخت ارزش بازار قرارداد آتی است.
نحوۀ تحویل: مکان تحویل کالا باید توسط بورس مشخص شود. این امر خصوصاً در مورد کالاهایی که هزینۀ حمل و نقل بالایی دارند، اهمیت زیادی پیدا می‌کند.
تسویۀ نقدی: تسویۀ نهایی قرارداد آتی به طور نقدی بر اساس آخرین قیمت تسویۀ روزانه است که منجر به سقوط تعهدات طرفین می‌شود. برخی قراردادهای آتی صادره بر دارایی مالی مثل قرارداد آتی شاخص به صورت نقدی تسویه می‌شوند؛ چرا که تحویل دارایی پایه یعنی تحویل یک پرتفوی ۵۰۰ سهمی غیرممکن است.

هم‌گرایی قیمت آتی با قیمت نقد
هر چه زمان سررسید قرارداد آتی نزدیک‌تر می‌شود، قیمت قرارداد آتی به سمت قیمت نقد دارایی پایه میل می‌کند و در سررسید، قیمت قرارداد آتی با قیمت نقد برابر می‌شود.

نمودار (۱): رابطۀ بین قیمت قرارداد آتی و قیمت نقد قبل از تاریخ سررسید

قراردادهای باز یا " Open Interest " تعداد قراردادهای باز را نشان می‌دهد. قراردادهای باز آن دسته از قراردادهای آتی است که موضع معاملاتی معامله‌گر در پایان روز همچنان باز است؛ یعنی آن قرارداد سررسید نشده یا تحویل آن صورت نگرفته و یا با موضع معاملاتی معکوس، مسدود نشده است.

در این مطلب، ساز و کار بازارهای آتی توضیح داده شد. در مطلب بعد، نقش حساب ودیعه که برای معامله‌گران بازارهای آتی از اهمیت ویژه‌ای برخودار است، تشریح خواهد شد.